یک ضرب المثل معروف در بین ما ایرانیان شایع است که می گوییم «هر گردی گردو نیست» تعجب نکنید ، این موضوع در مورد عینک آفتابی نیز به خوبی صدق می کند ، با این مضمون که هر عینکی با شیشه رنگی عینک آفتابی به حساب نمی آید.

اهمیت این موضوع زمانی مشخص می شود که بدانید ضررهای وارده از سوی یک عینک آفتابی غیراستاندارد به چشم (که تنها حکم یک عینک رنگی را دارد) بسیار بیشتر از زمانی است که شما از عینک استفاده نمی کنید.

دکتر خانلری، چشم پزشک، در گفتگو با  ما می گوید: بخشی از امواج خورشیدی که با طول موجهای مختلف به زمین می رسد را اشعه ماوراء بنفش تشکیل می دهد. این اشعه به شدت برای چشم انسان و خصوصا شبکیه مضر است و از سوی دیگر برای عدسی چشم نیز مضر است و زمینه بروز آب مروارید را ایجاد می کند.

در تحقیقات به عمل آمده از کشورهای مناطق گرمسیری که در معرض تابش شدید نور خورشید هستند ، آب مروارید در سنین پایین به عنوان یک بیماری شایع دیده شده است.

وی می افزاید: آن بخش از نور ماوراء بنفش خورشید که در فیزیک مطرح است اصولا به سه قسمت a، b و c تقسیم می شود .

بیشترین ضرر را به چشم انسان وارد می کند. بنابراین استفاده از عینک آفتابی محافظی است در مقابل عبور این بخش از اشعه ماوراء بنفش خورشید. در واقع همان گونه که ما از دندان ها و قلب خود محافظت می کنیم چشم ما نیز نیازمند مراقبتهای گوناگون است که یکی از جنبه های این مراقبت استفاده از عینک آفتابی است.

استاندارد عینکهای آفتابی

این چشم پزشک ، عینک آفتابی مناسب را عینکی می داند که حد اقل ۹۵ تا ۱۰۰ درصد اشعه ماوراء بنفش خورشید را جذب کند و اجازه ورود به چشم را ندهد ، وی می گوید: طبیعتا تمام سازندگان عینک آفتابی چنین ادعایی را دارند اما این که چقدر این ادعا صحت داشته باشد نیازمند دقت از سوی مصرف کنندگان است.

اغلب کارخانه های ساخت عینک بر روی محصولات خود برچسب هایی را که بیانگر استاندارد محصول است درج می کنند که این عینک ها تا چند درصد قادرند که uv یا اشعه مضرخورشید را جذب کنند اما متاسفانه چنین وضعیتی در عینک آفتابی موجود در بازار قابل اتکا نیست.

به گفته دکتر خانلری در بسیاری از عینک سازی ها دستگاههایی وجود دارد که برای آزمایش عینک بسیار مناسب هستند و با قرار دادن عینک آفتابی بر روی این دستگاهها درصد فیلترینگ اشعه ماوراء بنفش عینک آفتابی مشخص می شود.

وی با بیان اینکه اغلب عینک های تقلبی، رنگی هستند اظهار می دارد: اگرچه این عینکها قالب صوری یک عینک استاندارد را رعایت کرده اند ولی چندان قابل اطمینان نیستند و آنچه ما را به اشتباه می اندازد این است که ما تصور کنیم که هر عینک رنگی یک عینک آفتابی مناسب است.

به عقیده این چشم پزشک چنانچه ما یک عینک آفتابی را به چشم خودمان بزنیم و ببینیم که تغییر قابل ملاحظه ای از درک ما از رنگ و نور می دهد، به طور نمونه رنگ سفید یا رنگهای دیگر را تغییر می دهد باید در توانایی این عینک برای فیلتر کردن و مقابله با اشعه ماوراء بنفش تردید داشته باشیم.

وی می افزاید: عینک آفتابی خوب از نظر اپتیکی نباید در دید انسان تغییری ایجاد کند. چنانچه عینکی باعث ایجاد موج در اشیاء شده و یا قضاوت ما را از شیء تغییر دهد و یا حتی باعث اختلاف سطح در اشیاء شود، یقینا چنین عینکی حتی اگر قادر به جذب اشعه مضر نور خورشید هم باشد، عینک مناسبی نیست.

وی اظهار می دارد: نکته قابل توجه در عینکهای آفتابی تنوع رنگی این عینکها است. اصولا عینک آفتابی استاندارد به یک رنگ نیست بلکه با رنگهای گوناگون عرضه می شود. به این دلیل که در شرایط مختلف نوری ما باید از رنگهای مختلف استفاده کنیم، به طور نمونه در کنار دریا عینکهای قهوه ای یا نارنجی می توانند عینکهای مناسبی باشند.

در محیط های شهری نیز عینک های دودی یا خاکستری یا سبز، آبی و قهوه ای بسیار مناسبند. به طور کلی عینک آفتابی باید متناسب با شرایط نوری محیط انتخاب شود در واقع عینکی که در اسکی استفاده می شود با عینکی که در کنار دریا مورد استفاده قرار می گیرد متفاوت است.

عینکهای آفتابی غیراستاندارد و عوارض آن

چنانچه عینک آفتابی توانایی لازم برای دریافت اشعه ماوراء بنفش خورشید را نداشته باشند، یقینا تنها کارایی این عینکها، کاهش نور محیط خواهد بود بدون آنکه مقابله ای با نور ماوراء بنفش داشته باشد و طبیعتا به دنبال آن با ایجاد شرایطی مانند هنگام غروب یا تاریکی نسبی این موضوع اگرچه در ظاهر چندان خطرناک به نظر نمی رسد اما در واقع زمینه ای است برای بروز عوارض متعدد چشمی.

به گفته دکتر خانلری در چنین شرایطی یعنی زمانی که عینک آفتابی صرفا باعث کاهش نور می شود مردمک چشم باز شده و نور ماوراء بنفش با شدت بیشتری به چشم وارد می شود وعوارض متعددی را ایجاد می کند از جمله اینکه می تواند در کنتراست چشم ویا حساسیت سایه روشن چشم تاثیرگذار باشد و بااین عارضه چشم قدرت تشخیص درست رنگها و کنتراست آنها را از دست خواهد داد.

یک عینک آفتابی چنانچه عینک مناسبی نباشد قسمتهای روشن تصویر را برای ما تیره تر می کند و باعث می شود تا کنتراست درک تصویر برای ما کمتر شود. بنابراین ضریب خطاهای چشمی نیز افزایش می یابد و این موضوع در هنگام رانندگی بیش از هر زمان دیگری خطرناک است.
از سوی دیگر ورود نور ماوراء بنفش خورشید می تواند بروز کاتاراکت یا آب مروارید را تسریع کند.در موارد شدیدتر نیز به تخریب سلولهای بینایی در نقطه زرد چشم می انجامد و این موضوع در سنین بالاتر خود را نشان خواهد داد.

چنانکه در بسیاری از مقالات علمی نیز عنوان شده است که یکی از دلایل اصلی تخریب سلولهای بینایی نور خورشید است و به همین دلیل است که در سنین بالاتر که توانایی عدسی چشم برای فیلتر کردن اشعه ماوراء بنفش کمتر می شود این مشکل بیشتر بروز می کند.

بنابراین افرادی که امروزه عمل آب مروارید انجام می دهند باید لنزهایشان توانایی جذب اشعه ماوراء بنفش را مانند عدسی چشم طبیعی داشته باشد.

وی با یادآوری این که تسریع AMD یا زوال نقطه زرد ماحصل پیری از جمله عوارض تابش اشعه ماوراء بنفش و ورود آن به چشم است می گوید: در بیمارانی که این عارضه بروز کرده است چنانچه از عینک آفتابی استفاده نکنند، این حالت شدت بیشتری پیدا خواهد کرد.

وی ادامه داد: البته این عارضه منجر به کوری نمی شود بلکه کوری تنها در جریان نگاه به کسوف ایجاد می شود که طی آن فرد به خورشید نگاه می کند که تیره شده و قابل نگاه کردن است در حالی که اشعه ماوراء بنفش خورشید در حداکثر سرعت به چشم می رسد و با ایجاد نوعی سوختگی در نقطه زرد فرد دچار نابینایی می شود بنابراین ضرورت استفاده از عینکهای آفتابی مناسب در این شرایط نیز توصیه می شود.

دکتر خانلری در مورد روشهای امتحان عینکهای آفتابی و تشخیص استاندارد و یا غیراستاندارد بودن آنها اظهار می دارد: در حال حاضر دستگاههایی به نام لنزومتر در اغلب عینک فروشی های معتبر وحتی مطبهای چشم پزشکان وجود دارد که با قرار دادن عینک آفتابی به زیر این دستگاه به راحتی درصد uv یا جذب اشعه ماوراء بنفش را تعیین می کند.

دکتر خانلری استفاده از شیشه فتوکرومیک برای آزمایش عینکها را نیز به عنوان یک روش دیگر مورد تایید قرار می دهد و اظهار می دارد: ” برای امتحان عینکهای آفتابی اگر یک شیشه فتوکرومیک داشته باشیم ، می توانیم آن را زیر شیشه عینکهای آفتابی قرار دهیم به طوری که نیمی از شیشه فتوکرومیک در زیر شیشه عینک آفتابی قرار گیرد ، سپس با قرار دادن آن درآفتاب اگر شیشه عینک آفتابی اشعه ماوراء بنفش را در خود جذب و اجازه عبور به آن را ندهد آن قسمت از شیشه فتوکرومیک که زیر شیشه عینک آفتابی قرار دارد ، بدون رنگ باقی می ماند و تغییر رنگ نمی دهد ولی قسمتی از شیشه که در معرض نور آفتاب بوده تغییر رنگ می دهد.”

البته این آزمایش با توجه به اینکه اصولا شیشه فتوکرومیک به دلیل وجود جیوه در سطح آن به طور یکسان و منتشره تغییر رنگ می دهد برای افراد عادی سخت خواهد بود مگر آنکه شیشه فتوکرومیک بزرگی در اختیار داشته باشند که این موضوع نیز دور از ذهن به نظر می رسد بنابراین بهترین راه آزمایش عینکهای آفتابی استفاده از همان دستگاههای لنزومتر است.

عینکهای آفتابی برای کودکان

تابش اشعه ماوراء بنفش نور خورشید به چشم نه تنها بزرگسالان بلکه کودکان را نیز تهدید می کند.
دکتر خانلری در این رابطه می گوید: خرید عینکهای آفتابی مخصوص کودکان از فروشنده های دوره گرد و یا فروشگاههای غیرمعتبر با قیمت بسیار نازل به هیچ وجه به نفع کودکان نیست.

بنابراین استفاده از عینک نباید جنبه مدگرایی داشته باشد بلکه آنچه مهم است اینکه جنبه پیشگیرانه مهمترین موضوعی است که ما در استفاده از یک عینک آفتابی باید مدنظر قرار دهیم.

وی ادامه می دهد: ما یک سیستم خودکار بر روی مردمک چشم داریم که متناسب با شرایط نور محیط جمع یا باز می شود و چنانچه با یک عامل خارجی مانند یک عینک صرفا رنگی این شرایط را به هم بزنیم قاعدتا در فیزیولوژی نرمال چشم دخالت کرده ایم و این موضوع اثرات معکوسی را به دنبال خواهد داشت.

دکترخانلری معتقد است که برای خرید عینک آفتابی باید هزینه کرد بنابراین خرید عینکهای غیراستاندارد ارزان قیمت خصوصا برای کودکان به هیچ وجه کار مناسب و معقولی نیست.
عینک آفتابی مناسب است که حداقل ۹۵ درصد اشعه ماوراء بنفش خورشید را جذب کند.
عینک آفتابی خوب از نظر اپتیکی نباید در دید انسان تغییر ایجاد کند.

زمانی که عینک آفتابی باعث کاهش نور می شود مردمک چشم باز می شود و نور ماوراء بنفش با شدت بیشتری به چشم وارد می شود.

خرید عینکهای آفتابی مخصوص کودکان از فروشنده های دوره گرد و یا فروشگاههای غیرمعتبر با قیمت بسیار نازل به هیچ وجه کار صحیحی نیست.

عینک آفتابی خوب باید در برابر ضربه ، خراش و خط افتادگی مقاوم باشد تا برای نگهداری از آن به مراقبت چندان زیادی احتیاج نباشد.

عینک آفتابی خوب نباید خللی در دید رنگ طبیعی ایجاد کند تا فرد مصرف کننده بتواند سریعا و به طور صحیح علایم رانندگی را تشخیص دهد.